Si le texte vous semble difficile, la recette "soubenn al linard" est facile à traduire/comprendre...

Ar ger «louzoù» e brezhoneg a zo kozh-Noë. Dont a ra eus ar brezhoneg-kozh hag e talvez kement ha «legumaj», plant da zebriñ pe blant da bareañ an dud (plantes médicinales). Lavarout a reer c'hoazh «louzoù-kegin» evit al louzoù debradus. Tamm-ha-tamm eo bet cheñchet ar ster, hag e vez implijet evit komz eus ar «medikamantoù», kachedoù pe seurt traoù. Met se zo deuet nevezoc'h er yezh.

Ur ster all a glever alies hiziv an deiz a zo komz eus plant fall, eus louzoù-fall al liorzh. Met en gwirionez, kalz dionte a c'hell bezañ implijet er medisinerezh pe evit bouetañ ac'hanomp. Kollet eo bet al lodenn vrasañ eus ar ouiziegezh-se. Lavaret e vez louzoù-fall bremañ e plas lavarout louzoù dizanav pe louzoù ankouaet o zalvoudegezh. Gwechall-gozh e ouie mat an dud diwar ar maez petore seurt perzhioù mat pe fall e c'halle kaout al louzaouenn-mañ louzaouenn dre ma oa tostoc'h an dud ouzh an natur.

E brezhoneg, ez eo ar ger louzoù un anv a-stroll, da lâret eo, e vez implijet pa gomzer diwar-benn meur a blantenn, ur familh, ur rummad plant. Pa gomzer eus unan hepken e vo implijet kentoc'h ar ger «louzaouenn», hag un dra dedennus-kaer eo klask ar ger er geriadur. Gwelet a refet pegen pinvidik eo ar c'heriaoueg diwar ar ger-se: louzaouenn an derzhienn, louzaouenn an daoulagad, louzaouenn ar paz, louzaouenn ar gouli ha kement 'zo… E giz-se e weler pinvidigezh gouiziegezh an dud gwechall war al louzoù hag an natur. Ret eo deomp deskiñ digant ar re-gozh a zo en-dro dimp hag a oar c'hoazh ouzh an traoù-se, a-raok ec'h afe ar skiant-se da get da viken. Hiziv an deiz ez eo troet kalz an dud gant al louzoù evit meur a abeg: evit 'n em louzaouiñ ha pareañ gant traoù naturel e plas al louzoù «chimik», kachedoù, hag all, hag all… Diouzh ar c'hiz eo bremañ ivez mont da zastum plant ha da debriñ anezhe warlerc'h. Un doare dispar eo evit ober anaoudegezh gant an endro, gant ar plant hag evit cheñch hor sell warne. Ne weler ket al liorzh nag ar c'hleuzioù er memes doare ken ur wech tapet skiant-prenet diwar-benn al louzoù. Saladenn ha legumaj a vez kavet e pep lec'h a-benn ar fin. Ur santadur brav ha plijus davat eo.

Koulskoude e vez ret diwall memes tra kar dañjerus e c'hell bezañ pa 'z eer hardizh da dastum plant hep tamm skiant-prenet ebet. Furoc'h e vez studiañ ha deskiñ en a-raok dre al levrioù, dre valeadennoù ambrouget gant tud varrek. Neuze ur wech boazet da anavezout al louzoù a-hed ar bloaz, e c'heller mont hardizh da louzoua evit fardañ meuzioù lipous. Rak ret eo gouzout n'he devez ket ul louzaouenn ar memes neuz e-pad ar goañv pa weler a-boan he delioù hag e-pad an hañv pa vez en he bleuñv. War ar marc'had, pa vezer o tastum louzoù lipous en hol liorzh, er c'hoadoù pe war an aod, e vez alanet aer fresk. Staliet e vez darempredoù gant al louzoù a zo disheñvel diouzh ar reoù hon bez kustum pa 'z eomp d'ober komisionoù er gourmarc'hadoù. Gant an doare da vevañ hiziv an deiz ha gant mont endro ar gevredigezh a-vremañ, ne van ket kalz a amzer evit seurt faltazi. Ha neuze pa gemerer un tamm amzer d'ober un tamm tro er c'hoadoù da gutuilh louzoù, e vez adkavet al liamm a zo bet drailhet etre an dud hag an natur. Penaos dont da vezañ barrek war al louzoù lipous kuit d'ober sotonioù ? Tamm-ha-tamm e vez graet ar vragoù da Yann, da lâret eo, ez eo arabat mont re vuan, da gentañ e vez graet gant ar pezh a gaver tro-dro deomp, hag e vimp (vefomp) barrekoc'h-barrekañ da anavezout al louzoù a fell deomp dastum, implij ha keginañ war ar pemdez.

Soubenn al linard giz «Nikol» (evit 4 den)

Pegoulz e vez debret ar soubenn-mañ ? En nevez-am-zer; en ho liorzh pe en natur, pa vez aes kavout delioù linard forzh pelec'h, e c'hellfet fardañ ar soubenn-se. Tañvaet am boa ar rekipe-mañ gant ur vignonez anvet Nikol. Tremen 20 vloaz 'zo eo deuet da vezañ vejetalianez. Ne baouez ket james da ijinañ rekipeoù nevez ken koulz an eil hag egile. Trugarekaat an ran anezhi da gas din kement a soñjoù nevez da souezhañ ac'hanon. N'ouzon ket pet gwech ez (ec'h) eo c'hoarvezet se en ur ober un toullad bloavezhioù, ha me o tañva rekipeoù nevez ganti. Neuze, setu soubenn al linard:

Aozennoù: * 2 volennad linard * 1 penn-ognon * 1 batatezenn * 1 werennad piz-fer pe ur seurt piz all a blij deoc'h, piz sisez*, da skouer, pe fav gwenn* 1,5 L dour * Holen pe miso (toaz soja göet) ha spisoù hervez ho c'hoantoù

Pazennoù:

1 – Lakait ar piz-fer da drempañ 12 eurvezh, cheñchit an dour ha laoskit a-gostez.

2 – Miñsit ar penn-ognon munut, dibluskit pe peilhit ar patatez ha troc'hit anezhe a dammoù bihan ha laoskit a-gostez. Gwalc'hit an delioù linard ha troc'hit anezhe munut ivez.

3 – Rouzit an ognon gant un dakenn eoul e-barzh ur gaoter, ha pa vezont rouzet ha livet brav, ouzhpennit ar piz-fer a zo bet lakaet en tremp mui ul litrad hanter a zour. Goude ur pennad lakait ar patatez e-barzh ivez. Hag e fin tout, e vo lakaet an delioù linard.

4 – Evit echuiñ ganti, laoskit a-boan 5 munutenn war an tan dous-tre (miret e vez gwelloc'h vitaminoù al linard pa vez debret kriz).

5 – Ma kavit gwelloc'h en ober, e c'hallit malañ ar soubenn gant ur valerez a-benn kaout ur wir «velouté», peotramant, ma 'z ('c'h) oc'h eveldon, e kavan dispar debriñ soubenn gant tammoù legumaj da chaokat.

6 – Hervez Nikol, e c'heller ouzhpennañ koaven-plant hag ivez ur meudad skilbebr Espeleta (Bro-Vask). Me a blij din kalz lakaat div loaiad miso ouzhpenn e plas an holen, ur vlaz c'hwek a ro d'ar soubenn.

Gallout a reer sasuniñ soubenn al linard evel e plij da bep hini !

 Timothée Messager lesanvet «Tim Lipous»

Timothée Messager, 29 ans, habite Lannion (22). Animateur culinaire autour de la cuisine végétale.
Facebook

  Soubenn al linard.

Gerioù diaez

Kozh-Noë: très ancien
louzoù-kegin: légumes
debradus: mangeable
louzoù-fall: mauvaises herbes
dionte: T, dioute, deus oute, anezhe ; d'entre eux
louzaouenn: plante (sing.)
refet: T, reot; vous ferez
c'heriaoueg: geriaoueg; vocabulaire
derzhienn: terzhienn; fièvre
paz: gwaskenn; toux
gouli: plaie
gouiziegezh: savoir, connaissance
louzaouiñ: panser, soigner
chimik: chimique
santadur: sentiment
ambrouget: accompagner
louzoua: chercher des plantes
neuz: aspect
hon bez: T 'memp; nous avons
gourmarc'hadoù: supermarchés
gutuilh: kutuilh; ramasser
tamm-ha-tamm e vez graet ar vragoù da Yann: petit à petit l'oiseau fait son nid.
e vimp: T e vefomp; nous serons
linard: T, linad; ortie
rekipe: néologisme recette
vejetalianez: végétalienne
piz sisez: pois chiche
miso: toaz soja göet; pâte fermentée de soja
spisoù: épices
miñsit: malit; hachez
vezont: T vegn; ils sont (forme d'habitude)
lakaet en tremp: mis à tremper
laoskit: T, leuskit ; laissez
'z : particule verbale (ec'h, 'c'h)
koaven-plant: crème végétale
skilbebr Espeleta (Bro-Vask): poivre d'Espelette, ville du Pays Basque Nord.
sasuniñ: assaisonner